Chwyty gitarowe dla początkujących

Na każdym zebraniu jest taka sytuacja,
że ktoś musi zacząc pierwszy.

Rejs, 1970, reż. Marek Piwowski

To, że zacząłem znanym cytatem nie jest przypadkowe. Podobne dylematy pojawiają się podczas nauki gry na gitarze i to na każdym etapie. Tym razem zadajemy sobie pytanie następującej treści: od którego akordu zacząć naukę? Niekoniecznie od najłatwiejszego. Odpowiedź brzmi: od któregoś z grupy akordów durowych i mollowych. To spośród akordów z tej grupy wybieramy te najprostsze, bo grupy te są najczęściej stosowane w muzyce popularnej.

Warto sobie w tym momencie uświadomić, że chwyt gitarowy nie jest pojęciem muzycznym. Współbrzmienie dźwięków, które wydobywamy uderzając struny to akord. Gramy zatem akordy, nie chwyty. Chwyt to określenie sposobu łapania poszczególnych strun instrumentu, czyli specyficzne ułożenie palców i dłoni. W luźnych rozmowach można te pojęcia stosować zamiennie, formalnie jednak lepsze jest słowo akord. Gdyby istniał słownik muzyczny tworzony na kształt słownika języka polskiego, chwyt w znaczeniu "zagraj tę piosenkę na chwytach A B C" byłby, przynajmniej obecnie, oznaczony kwalifikatorem potoczności. Język jest jednak żywy i ewoluuje tak, jak chcą tego ludzie, a ludziom podoba się określenie chwyt. W większości przypadków chwyt będzie obecnie znaczył dokładnie to samo co akord.

Aby przystąpić do ćwiczeń należy mieć w swoim obwodzie dobrze nastrojoną gitarę

Artykuł na temat strojenia gitary można znaleźć tutaj: Jak nastroić gitarę - różne techniki strojenia gitary.

Przejdźmy zatem do części zasadniczej, a mianowicie akordów.

Mój pierwszy akord - e

Na pierwszy rzut pójdzie akord E-moll, oznaczany najczęściej jako e (mała litera e, w przeciwieństwie do E-dur oznaczanego literą wielką).

Akordy mollowe będziemy oznaczać małą literą. Akord A-moll będzie zatem zapisywany jako a (wymawiamy A-moll, w mowie nic się nie zmienia).

W opracowaniach zagranicznych najczęsciej stosuje się zapis Em. Ta mała literka m nie pochodzi od moll, choć tak się na pierwszy rzut oka wydaje. Jest to skrót od E-minor. Minor to w języku angielskim moll. Teoria teorią, ale czas ten akord poznać. Popatrzmy na jeden ze sposobów ułożenia palców do tego akordu zaprezentowany na poniższym schemacie:

Schemat schematem, ale co on oznacza? Jest to pierwszy przedstawiany w ten sposób chwyt gitarowy, więc wymaga wyjaśnienia. Cyfry na górze oznaczają kolejne progi na gitarze. W tym przypadku są to progi od 1 do 10, ale wiemy, że można też pozostawić pustą strunę. Na pustej strunie też jest przecież jakiś dźwięk. Jaki? To jest oznaczone na schemacie z lewej strony. Od góry są to literki E H G D A E. Taki jest właśnie układ dźwięków w gitarze o stroju klasycznym. Jeżeli przestroimy sobie ją w jakiś inny sposób, te dźwięki mogą być inne. Nie polecam tego robić początkującym gitarzystom, bo zginą. Podejrzewam, że tacy właśnie czytają ten tekst. Mamy zatem dźwięk E na najcieńszej strunie, dźwięk H na nieco grubszej, dźwięk G na jeszcze trochę grubszej. Czwarta struna to dźwięk D. To właśnie tutaj najczęściej zmienia się rodzaj struny na gitarze klasycznej. Dla tego rodzaju gitary trzy pierwsze są nylonowe, czwarta i kolejne metalowe lub z metalową owijką. Ostatnią niewiadomą są te tajemnicze cyferki. Oznaczają one palce, którymi zwykle dociska się struny do gryfu oraz miejsce, gdzie taką strunę należy docisnąć. Jak to interpretować? Przedstawmy sobie numerację palców:

1. Palec wskazujący
2. Palec środkowy
3. Palec serdeczny
4. Palec mały

Cyfra 2 na piątej strunie, oznaczonej jako A, wpisanej w kolumnie oznaczonej numerem 2 oznacza, że należy palcem środkowym (cyfra 2 to palec środkowy) wcisnąć właśnie piątą strunę (strunę A) tuż przed drugim progiem (kolumna 2). Dlaczego przed drugim progiem? Dlatego, że struna powinna się na tym progu opierać. Gdybyśmy nacisnęli dokładnie na progu, wtedy opuszki palców poddane siłom nacisku mogłyby wystawać poza ten próg i tłumić drgania. Najczęściej jest to efekt niepożądany. Opis może się wydawać niektórym śmieszny, oczywisty, trywialny i niepotrzebny, ale spotkałem się już z pytaniami dotyczącymi tego zagadnienia.

Gdy oba palce są już odpowiednio ułożone, należy dany chwyt przetestować. Jedną z lepszych technik jest uderzanie kolejno w każdą strunę indywidualnie. W ten sposób szybko można wyłapać, która struna jest niedokładnie dociśnięta, a która jest tłumiona przez niedokładnie ustawiony palec.

Najłatwiej jest oczywiście taki chwyt pokazać komuś, kto już umie go złapać. Taka osoba, nazwijmy ją nauczycielem, może wskazać potencjalne błędy. Nie każdy ma pod ręką takiego nauczyciela, więc postaram się opisać najczęściej popełniane błędy.

Najczęściej popełniane błędy

Opisane błędy mają zastosowanie dla każdego chwytu. Podczas ćwiczenia każdego kolejnego akordu należy być świadomym pułapek, które potrafią zniszczyć zapał.

Pierwszy z tych błedów to zbyt lekkie dociśnięcie strun. Na początku, gdy nie mamy jeszcze wyczucia pod palcami, gdy opuszki palców nie są przyzwyczajone do strun, gdy po zaledwie kilku próbach tworzą nam się na końcach palców rowki - wtedy sukces wymaga silniejszego dociśnięcia strun niż normalnie. Ważne, żeby struna trzymała się pod palcami stabilnie. Możliwe objawy: struna brzęczy, szybko ulega wytłumieniu.

Drugi błąd, to złe ułożenie palca pomiędzy progami. Aby osiągnąć efekt dociśnięcia struny minimalnym wysiłkiem, należy ją dociskać jak najbliżej progu, na którym powinna się ona opierać. Nie należy jednak przesadzać, bo palce mogą próg przekroczyć, co zostało już opisane wcześniej. Dociskanie daleko od progu wymaga większego nacisku. Dodatkowym efektem ubocznym jest nieznaczne podwyższenie wysokości dźwięku, bo struna jest bardziej naciągnięta (to właśnie naciąganie wymaga wysiłku). Jeżeli palec przyłożony jest blisko progu niższego a struna nie jest wystarczająco silno dociśnięta, wtedy taka struna może się opierać częściowo o ten niższy próg, zmniejszając jednocześnie siłę oparcia o próg właściwy. Pozornie dźwięk może być dobry, jednak przy silniejszym uderzeniu zaczyna brzęczeć.

Trzeci błąd to niedokładne osadzenie palca na konkretnej strunie. Ten błąd łatwo rozpoznać, bo objawia się brzęczeniem lub tłumieniem strun, które nie powinny być dociskane. Najczęściej jest to spowodowane zbyt płaskim ułożeniem palców. Palec co prawda może dociskać strunę właściwą, ale jednocześnie blokować strunę obok. Jeżeli zatem testujemy akord e i struna trzecia nam nie chce brzmieć, wtedy należy zaobserwować palec przyłożony do struny czwartej. Najprawdowpodobniej jest on ułożony zbyt płasko. Trzeba go wtedy przyłożyć bardziej z góry, ewentualnie przesunąć nieco w kierunku struny piątej.

Błąd czwarty to niewłaściwe ułożenie poprzeczki, jednak nie będzie tutaj omawiany, bo poprzeczka jest elementem trudniejszym i na tym etapie nie należy jej wprowadzać.

Przy tej okazji warto wspomnieć o akordzie Asus2. Nie jest on celem nauki na tym etapie, ale zastosujemy go do ćwiczeń. Akord łapany jest w sposób następujący:

Akord Asus2 wygląda prawie tak samo jak e, ale palce są przesunięte o strunę w dół (dół to struny cieńsze). Ten X na strunie najgrubszej oznacza, że w pełni poprawne zagranie akordu wymaga pominięcia tej struny. Na tym etapie nie należy zwracać na to uwagi i uderzać wszystkie struny. Grając wszystkie struny w rzeczywistości gramy Esus4 lub tzw. przewrót akordu Asus2, oznaczany jako Asus2/E.

Kolejny ważny akord - a

Drugim ważnym i w miarę łatwym akordem jest A-moll, oznaczany jako a lub, w opracowanieach zagranicznych, Am. Przyjrzyjmy się, jak on wygląda na poniższym schemacie:

Zwróćmy uwagę na podobieństwa. Akord wygląda prawie tak samo jak akord Asus2. Różni się tylko tym, że dokładamy palec wskazujący tak, aby dociskał strunę do pierwszego progu struny H, czyli drugiej struny od strony najcieńszej. Stosujemy te same zasady, które zostały podane przy akordzie e.

Uwaga! Warto zauważyć, że na szóstej strunie jest znak X. Oznacza to, że w poprawnie zagranym akordzie nie powinno się tej struny uderzać. Ćwicząc można sobie oczywiście uprościć zadanie i uderzać wszystkie struny, ale należy mieć cały czas na uwadze, że nie jest to wersja poprawna. Akord grany na wszystkich strunach to przewrót akordu a, formalnie określany jako akord a/E.

Ważne jest też ćwiczenie zmian pomiędzy akordami. Posłuży temu kolejne ćwiczenie:

Moja pierwsza piosenka na gitarze

Wielu gitarzystów zraża się początkowym etapem nauki, żmudnym powtarzaniem tych samych ćwiczeń, wykonywaniem tych samych ruchów setki razy. Dotychczas nikt nie wymyślił chyba innej metody, więc zachęcam do ćwiczeń. Żeby jednak nauka nie była taka ciężka, pokażę, że poznane i wyćwiczone dwa akordy wystarczają już do zagrania piosenki. Będzie to nieznacznie odbiegająca od oryginału wersja piosenki z repertuaru Elektryczne gitary pt. Dzieci. Zostawmy póki co opracowanie oryginalnej wersji i spróbujmy zagrać piosenkę korzystając z akordów a i e.

Trzeci akord - E

Jeżeli opanowaliśmy już poprzednie ćwiczenia, możemy przystąpić do kolejnego akordu. Tym razem będzie to akord E-dur, oznaczany wielką literą E.

Akordy durowe będziemy oznaczać wielką literą. Akord E-dur będzie zatem zapisywany jako E (wymawiamy E-dur lub E). Jeżeli w mowie potocznej nie wskazujemy jawnie typu akordu, to przez domniemanie będzie to właśnie akord durowy.

Przyjrzyjmy się teraz akordowi E. Jeden z chwytów zaprezentowano na poniższym schemacie:

Ćwiczenie analogiczne do poprzednich. Podobnie jak wcześniej, warto poćwiczyć zmiany chwytów, bo granie piosenek na jednym akordzie to nie jest zapewne szczyt naszych marzeń.

Prosta piosenka na dwa akordy z E?

Żeby nie zamęczyć ćwiczeniami proponuję znów zagranie piosenki. Tym razem będzie to wersja pokrywająca się z oryginałem. Zajmiemy się piosenką Gdy nie ma dzieci zespołu Kult. Wykorzystywane akordy to a i E.

Jest to materiał, który pozwala poznać podstawowe zasady gry akordami. Poznajemy sposób łapania, czyli chwyt, a następnie ćwiczymy go aż do momentu, gdy szybka zmiana z innego akordu nie będzie stwarzała najmniejszego problemu. Trzeba jednak wiedzieć, że ten materiał to dopiero początek trudnej drogi, którą każdy, kto posiada chęci może pokonać.

Gdyby pojawiły się jakieś wątpliwości, pytania lub sugestie, można podzielić się nimi w komentarzach.

Pojawiła się już druga część kursu. Nowe akordy, nowe ćwiczenia, nowe proste piosenki. Treść znajduje się tutaj: Chwyty gitarowe dla początkujących cz. 2. Zachęcam do zapoznania się z materiałem i zgłaszania uwag.