Chwyty gitarowe dla początkujących cz. 2

Jakiś czas temu na stronie zaprezentowany został artykuł o bardzo podobnym tytule. Wpis można zobaczyć tutaj: Chwyty gitarowe dla początkujących. Zaprezentowane tam ćwiczenia dotyczyły chyba trzech najprostszych akordów: e, a, E. Pisząc najprostsze mam na myśli te akordy, które nie są trudne do złapania, a są dość często wykorzystywane. Istnieją akordy proste do złapania, ale dość rzadkie. Uderzenie wszystkich strun bez naciskania czegokolwiek to również akord, ma swoją nazwę, ale z pewnością na początku nam się nie przyda. Na początku należy się skupić na akordach mollowych i durowych.

Akord D-moll jako uzupełnienie skali minorowej naturalnej

Zdaję sobie sprawę, że nazewnictwo może niektórych trochę przerażać. W związku z powyższym, postaram się nieco to wszystko rozjaśnić. Skala to pewien zbiór dźwięków, na którym opiera się główny motyw utworu. Najlepiej, gdy te dźwięki są za sobę w pewnej określonej relacji, gdy stosunki szybkości drgań poszczególnych strun dają się łatwo dopasować.

Więcej na temat fizycznych podstaw i relacji pomiędzy dźwiękami w akordzie można znaleźć tutaj: Fizyczne podstawy dźwięku i tercjowej budowy akordów. Rozważania dotyczą akordu durowego, ale sama koncepcja tworzenia akordów mollowych na skali jest podobna.

Zapewne wiele osób słyszało o czymś takim jak Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si, Do. To tak naprawdę nazwy kolejnych dźwięków skali naturalnej majorowej (durowej). Alternatywnym sposobem zapisu jest notacja C, D, E, F, G, A, H, C. Na czym polega dopełnienie skali minorowej naturalnej? Poznaliśmy akord e (składa się z dźwięków E G H), akord a (dźwięki A C E), a teraz dokładamy akord d (dźwięki D F A). Jeżeli dodamy do siebie dźwięki tych trzech akordów, otrzymamy wszystkie składniki skali C, D, E, F, G, A, H, C. Dźwięc C pochodzi z akordu a, dźwięk D z akordu d, dźwięk E z akordu e lub a i tak dalej.

To kilka słów wyjaśnień. Na tym etapie nie należy się tym mocno przejmować i nie należy próbować tego za wszelką cenę zapamiętać. Ważne jest zapamiętanie, jak wygląda akord D-moll, częściej oznaczany jako d lub, w opracowaniach zagranicznych, Dm.

    1   2   3   4   5   6   7   8   9  10
E |-1-|---|---|---|---|---|---|---|---|---
H |---|---|-4-|---|---|---|---|---|---|---
G |---|-2-|---|---|---|---|---|---|---|---
D |---|---|---|---|---|---|---|---|---|---
X |---|---|---|---|---|---|---|---|---|---
X |---|---|---|---|---|---|---|---|---|---

Warto zwrócić uwagę na kilka istotnych szczegółów. Po pierwsze, oznaczenie, którymi palcami należy naciskać poszczególne struny, jest tylko sugestią. Jeżeli komuś wygodniej, może łapać akord innymi palcami. Po drugie, warto zwrócić uwagę na znaki X umieszczone na 5 i 6 strunie. Oznacza to, jak zwykle, że tych strun nie należy uderzać. Jeżeli przez przypadek uderzymy strunę A (piąta), otrzymamy akord d/A, czyli drugi przewrót akordu. Jeżeli uderzymy wszystkie struny będzie jeszcze gorzej: zamiast trójdźwięku mollowego otrzymamy czterodźwięk, który już tak ładnie brzmieć nie będzie.

Jak zwykle warto poćwiczyć:

Gdy ćwiczenie się znudzi lub gdy uznamy, że akord jest opanowany perfekcyjnie, można przystąpić do dlaszych ćwiczeń.

Po raz kolejny powtórzę, że należy kontrolować każdy element i jak najszybciej likwidować wszelkie zauważone błędy. Lepiej coś zrobić wolniej, a dokładniej. Prędkość przyjdzie z czasem. Wielokrotne wykonywanie ćwiczeń pozwala wyrobić pewien automatyzm. Nie chcemy, aby automatycznie ułożone palce za każdym razem automatycznie nie trafiały we właściwe struny.

Znajomość kilku akordów sprawia, że repertuar rośnie. Tym razem można spróbować coś trudniejszego - na przykład utwór Blues Kory zespołu Maanam.

Repertuar nam się zwiększa. Jak się wkrótce okaże, każdy poznany akord będzie się przekładał na przynajmniej kilka nowych utworów. To jest ten etap, w którym efekty zaczną być bardziej widoczne, a gra będzie bardziej cieszyć... aż do próby opanowania akordu F. Ale nie uprzedzajmy faktów. W ramach ćwiczeń polecam jeszcze jeden prosty utwór: To tylko tango, również zespołu Maanam.

Gdy akord d zostanie przećwiczony - można wprowadzić kolejny.

Zanim nadejdzie kolejny akord

Ci, którym zależy tylko na akordach i ćwiczeniach, mogą przejść od razu do następnego podpunktu - zachęcam jednak do zapoznania się także z tym, nieco luźniejszym zagadnieniem, ciekawostką.

Na tym etapie powinniśmy mieć opanowane cztery akordy - e, a, d i E. Opanowane w sensie znajomości zasad ułożenia ręki, bo technika i prędkość ustawiania palców wymaga naprawdę wielu godzin ćwiczeń! Spośród przedstawionych akordów tylko jeden jest durowy - E. Reszta to akordy mollowe. Zwykło się mawiać, że akordy mollowe są smutne, minorowe, natomiast durowe - wesołe. Zaznaczam - jest to subiektywne odczucie, lecz odczucia zdecydowanej większości Europejczyków będą takie same. Potwierdzają to również prowadzone badania. Okazuje się jednak, że inne kultury mogą to odbierać zupełnie inaczej! Wspomniałem na początku o takim pojęciu jak skala, czyli zbiorze, zestawie dźwięków, na którym opiera się utwór - także i z tym, wydawałoby się podstawowym pojęciem, różnie bywa. Skala arabska nie będzie się składała z dźwięków C D E F G A H C, lecz C D E F G-obniżone A-obniżone H-obniżone i C. Nie stosuję tradycyjnego zapisu z bemolami, żeby nie utrudniać zrozumienia - w końcu to lekcja dla początkujących. Na to przyjdzie czas. Zwróćmy uwagę na pewne ciekawe zagadnienie, pozwalające oderwać się od ćwiczeń, choćby na chwilę. Wyobraźmy sobie małe dziecko, wychowane na muzyce europejskiej i inne dziecko, wychowane na muzyce arabskiej - mają inne dźwięki, inne układy tych dźwięków, inne w konsekwencji układy wielodźwięków (akordów), do których przywykli - czy ich pojmowanie, tych dzieci, będzie identyczne? Z pewnością nie.

Ten trochę długi wstęp do kolejnego akordu, durowego, wesołego, powinien uświadomić, że w muzyce wiele jest rzeczy umownych. Wiele jest reguł, których należy przestrzegać, ale i wielkie dzieła powstają poprzez naruszanie tych reguł. Nie chodzi mi tylko o pisanie wesołych piosenek na smutnych akordach i na odwrót. Chodzi o to, że każdą, powtarzam, każdą regułę muzyczną można połamać i podeptać, każde zalecenie można, wręcz zaleca się stosować, ale nie ma takiego obowiązku! Jeżeli reguła nam w czymś przeszkadza - ignorujmy ją.

Ten pozornie nieedukacyjny wykład ma jeszcze jedno zadanie - wzmóc czujność. Na każdym etapie warto stawiać pytania: A po co tak? Dlaczego? Co, jeśli zrobię inaczej? A gdybym zrobił dokładnie odwrotnie? To są pytania zmuszające do poszukiwań, eksperymentów, do szukania swoich oryginalnych brzmień. Muzyka to nie prąd, który nas kopnie, to nie ogień, który nas oparzy. Dlatego próbujmy, organoleptycznie, bez obaw o swoje zdrowie i życie. Wbrew pozorom nie wszystko w muzyce zostało już wymyślone.

I na koniec tego luźnego wywodu - żeby nie odnieść mylnego wrażenia, że nauka teorii jest bez sensu - należy zdać sobie sprawę, że przedstawiany w różnych źródłach materiał to pewne sprawdzone reguły, zasady, zbiór wniosków wyciągniętych przez różnych muzyków na przestrzeni wielu wieków. Czy te wnioski są dobre, czy złe, dowiemy się dopiero po ich poznaniu i zrozumieniu. Naprawdę nie musimy tego wymyślać od nowa! A i łamanie zasad muzyki jest łatwiejsze, jeżeli wiemy, co łamiemy. Tego sobie i innym życzę!

Akord C

Nadszedł czas na wspomniany już, a niech będzie, wesoły akord C-dur, akord, który stał się patronem strony, uwiecznionym poprzez nazwę. Chwyty przedstawionych do tej pory akordów były, nazwijmy to sobie, ciasne. Wszystkie palce użyte do złapania akordu leżały blisko siebie i opierały się o sąsiednie struny. Taki układ sprawiał, że utrzymanie pozycji palców było łatwiejsze. Poziom trudności jednak rośnie i czas opanować coś trudniejszego. Przyjrzyjmy się zatem akordowi C pokazanemu na poniższym schemacie:

    1   2   3   4   5   6   7   8   9  10
E |---|---|---|---|---|---|---|---|---|---
H |-1-|---|---|---|---|---|---|---|---|---
G |---|---|---|---|---|---|---|---|---|---
D |---|-2-|---|---|---|---|---|---|---|---
A |---|---|-3-|---|---|---|---|---|---|---
X |---|---|---|---|---|---|---|---|---|---

Warto zwrócić uwagę na najgrubszą strunę - zwykle oznaczana jako E, tym razem oznaczona jako X. Tej struny nie powinniśmy uderzać. Przypomnę - przy akordzie d nie powinniśmy uderzać dwóch najgrubszych strun - przy C pomijamy jedną. Znów należałoby wspomnieć, że uderzenie tej struny nie jest jakimś krytycznym błędem w początkowej fazie. Należy się skupić przede wszystkim na poprawnym chwycie i dokładnym naciskaniu odpowiednich strun. Dopiero po opanowaniu i przećwiczeniu chwytu można go udoskonalić poprzez pomijanie najgrubszej struny.

Jak wspomniałem, uderzanie szóstej struny nie jest krytycznym błędem, ale jest błędem, bardzo często spotykanym szczególnie wśród samouków. Nie jest to problem na początkowym etapie. Problem w tym, że wiele osób nie ma świadomości, że postępuje niewłaściwie. Z obowiązku muszę wspomnieć, że uderzenie wszystkich strun da nam akord C/E, czyli pierwszy przewrót akordu C.

Więcej na temat przewrotów akordów można znaleźć tutaj: Przewroty akordów.

Dodatkowy akord daje nam szereg możliwości w wyborze repertuaru. Ja na tym etepie proponuję dwa utwory: pierwszy z nich to utwór Dzieci z repertuaru zespołu Elektryczne gitary.

Nie należy się zrażać, jeżeli akord C nie wychodzi nam tak, jak należy. Nauka gry na gitarze wymaga czasu i trudno przeskoczyć pewne etapy. Przypuszczam, że wielu gitarzystów pamięta swoje trudne początki. Mogą o tym opowiadać godzinami i, można wierzyć lub nie, nie są to najczęściej opowieści miłe i przyjemne. Częściej podkreślają trudności, bolące palce i schodzący naskórek niż sukcesy.

Dlaczego o tym piszę? Bo zdaję sobie sprawę, że na którymś etapie przychodzą chwile załamania i najzwyklejsza chęć rzucenia tego wszystkiego w kąt, zajęcia się czymś innym. Piszę o tym dlatego, żeby uświadomić, że nie są to jednostkowe przypadki i jest to normalne, często spotykane zjawisko. Myślę jednak, że warto brnąć.

Dla tych, którym idzie gładko, proponuję kolejny utwór, który pozwoli przećwiczyć akord C w praktyce. Będzie to piosenka Jedyne co mam z repertuaru zespołu Czerwony tulipan.

Po opanowaniu akordu C można kroczyć dalej - czas na akord G.

Akord G

Znamy już trzy akordy mollowe - e, a i d, oraz dwa durowe - E i C. Czas wyrównać statystyki i poznać kolejny durowy - akord G. Ułożenie palców do tego akordu może się wydawać nieco skomplikowane, ale doświadczenie pokazuje, że nie jest z nim tak najgorzej. Okazuje się, że większość osób szybciej przyzwyczaja się do akordu G niż pokazanego przed chwilą C. Żeby nie przedłużać, przyjrzyjmy się schematowi łapania tego akordu, a potem wszystko wyjaśnię:

    1   2   3   4   5   6   7   8   9  10
E |---|---|-4-|---|---|---|---|---|---|---
H |---|---|(3)|---|---|---|---|---|---|---
G |---|---|---|---|---|---|---|---|---|---
D |---|---|---|---|---|---|---|---|---|---
A |---|-1-|---|---|---|---|---|---|---|---
X |---|---|-2-|---|---|---|---|---|---|---

Przypomnijmy sobie może numerację palców, bo sam układ może nieco dziwić:

1. Palec wskazujący
2. Palec środkowy
3. Palec serdeczny
4. Palec mały

Wyjaśnienia wymaga zapis numeru 3 w nawiasie. Jest to ułożenie opcjonalne, niektórym wygodniej jest złapać akord wszystkimi czterema palcami niż trzema. W układzie z trzema palcami należy uważać na wiszący nad strunami wolny palec. To, że nie jest on nigdzie ułożony sprawia, że ma on tendencję do opadania na struny. Nie trzeba chyba przypominać, że może mieć to negatywny wpływ na wydźwięk całego akordu. Dobra wiadomość dla tych, którzy lubią w struny mocno uderzyć - nie trzeba pomijać żadnej ze strun. Uderza się we wszystkie. Przejdźmy jednak do ćwiczenia:

Kolejny akord to kolejne piosenki, które możemy zagrać. Tym razem proponuję piosenkę zespołu Piersi - O, Hela.

Okazuje się, piosenek na poznanych akordach jest naprawdę dużo. Gdyby komuś nie odpowiadała poprzednia, proponuję znaną piosenkę Maryli Rodowicz i Marka Grechuty - Gaj.

Na koniec proponuję jeszcze jedną piosenkę, graną w dość wolnym tempie. Idealną dla tych, którym zmiany akordów sprawiają problemy. Będzie to utwór wykonywany przez zespół Elektryczne gitary - Serce jak pies.

Podsumowanie lekcji

Mam nadzieję, że wszystkie wskazówki oraz zaproponowane ćwiczenia pomogą w nauce gry na gitarze. Jaką radę mogę dać wszystkim początkującym gitarzystkom i gitarzystom? Przede wszystkim ćwiczyć. Będę to powtarzał do znudzenia, ale niestety nie ma innego wyjścia. Umiejętności gry na instrumentach są tylko w niewielkim stopniu powiązane z talentem. Liczy się przede wszystkim wytrwałość i konsekwencja. Nie boję się powiedzieć, że zdolności muzyka są proporcjonalne do ilości czasu spędzonego z instrumentem na ćwiczeniach, także graniu kolejnych utworów, jako szczególnemu rodzajowi ćwiczeń.

Dociekliwym proponuję wykonać jeszcze jedno ćwiczenie. Dość specyficzne, bo pozwalające odczuć bliskość z instrumentem. Warto wrócić do pierwszej części kursu (Chwyty gitarowe dla początkujących) i wykonać wszystkie ćwiczenia z zamkniętymi oczami. To dość duże utrudnienie, ale osiągalne. Należy dążyć do tego, aby grać na gitarze bezwzrokowo. Oczy przydadzą się później do czytania tekstów piosenek ze śpiewników, opracowań akordowych, a być moze nawet, nie można tego wykluczyć, nut.