Przewroty akordów

Co to jest przewrót akordu

Zanim przejdziemy do dokładnych wyjaśnień i przykładów, przedstawimy sobie definicję.

Z przewrotem akordu mamy do czynienia wtedy, gdy jego najniższy dźwięk zostaje przeniesiony o oktawę w górę nad pozostałe dźwięki.

Można oczywiście spotkać inne definicje, odnoszące się do podstawy akordu, czyli prymy. Inaczej mówiąc, każdy akord, którego najniższy dźwięk nie jest prymą, nazywamy przewrotem akordu. Nie należy się przejmować, jeżeli definicje nie są zrozumiałe. Wszystko wyjaśni się na przykładach.

Definicja obrazkowa

Czasami jest tak, że jedna ilustracja potrafi wyjaśnić znacznie więcej niż kilka stron tekstu. Podobnie jest w przypadku przewrotów. Przyjrzyjmy się na początek zwykłemu akordowi C. Jak wiemy, składa się on z dźwięków C, E i G (patrz: akord C). Gitarzyści może będą zawiedzeni, ale ilustracja fortepianowa lepiej nadaje się do wyjaśnienia zasady tworzenia przewrotów. Do gitary przejdziemy później.

Jak łatwo zaobserwować, najniższym dźwiękiem, podstawą akordu, czyli inaczej prymą, jest dźwięk C. Zastanówmy się, co nam podpowiada definicja: przewrót akordu jest wtedy, gdy najniższy dźwięk zostaje przeniesiony o oktawę w górę nad pozostałe dźwięki. Przeprowadźmy zatem taką operację i przenieśmy najniższy dźwięk o 12 półtonów wyżej. Otrzymamy następujący układ dźwięków:

Co jest tutaj najbardziej istotne? Otóż to, że są to dalej trzy takie same dźwięki, ale w innej kolejności. Akord C bez przewrotu to dźwięki C, E, G. Nowy akord, jeżeli zachowamy kolejność, składa się z dźwięków E, G, C (patrz także: akord C/E). Warto zwrócić uwagę, że dźwięk C przeskakuje na koniec. Co więcej, pryma akordu C, czyli dźwięk C, nie jest już najniższym dźwiękiem akordu. To jest nawiązanie do drugiej definicji. Reasumując: przenieśliśmy najniższy dźwięk o oktawę i spełniliśmy warunek pierwszej definicji. Pryma też już nie jest najniższym dźwiękiem, bo jest na końcu. Mamy zatem przewrót. Akord powstały po jednej operacji przeniesienia najniższego dźwięku nazywamy pierwszym przewrotem akordu podstawowego. To co otrzymaliśmy, nazywamy zatem pierwszym przewrotem akordu C, lub inaczej akordem C w pierwszym przewrocie.

Idźmy dalej i wykonajmy operację przeniesienia dźwięku najniższego jeszcze raz. Tym razem bazą niech będzie akord w pierwszym przewrocie. Poniższy rysunek przedstawia wynik naszej operacji:

Prymą akordu jest C, które i w tym przypadku, zgodnie z drugą definicją, nie jest najniższym dźwiękiem akordu. Tym razem najniższym dźwiękiem jest G. Wypisując kolejno trzy dźwięki akordu otrzymamy G, C, E (patrz także: akord C/G). Taki układ nazywamy drugim przewrotem akordu C, lub akordem C w drugim przewrocie.

Co się stanie gdy operację wykonamy jeszcze raz? Tym razem przeniesiemy dźwięk G. W wyniku takiej operacji otrzymamy dźwięki C, E, G. Jest to dobrze nam znany akord C bez przewrotu.

Ilość przewrotów zależy od ilości dźwięków w akordzie. Akordy durowe i mollowe, czyli trójdźwięki mają dwa przewroty, bo istnieją tylko dwa dźwięki, które mogą zastąpić prymę na najniższej pozycji. Jeżeli akord C składa się z dźwięków C, E, G, a pryma, czyli dźwięk C, nie może być najniższym dźwiękiem, wtedy jedynymi możliwymi kandytatami na najniższą pozycję są dźwięki E i G.

Podobną zasadę tworzenia przewrotów stosuje się w odniesieniu do akordów mollowych. Zadanie to polecam jako ćwiczenie głównie dla tych, dla których przewroty akordów są nowością.

Przewroty akordów septymowych

Przewroty akordów septymowych tworzy się podobnie jak przewroty akordu durowego. Procedura jest identyczna i polega na przenoszeniu najniższego dźwięku nad pozostałe. Różnica jest jedna. O ile w przypadku akordu durowego i mollowego mamy do czynienia z postacią podstawową i dwoma przewrotami, o tyle w przypadku akordów septymowych mamy do czynienia z postacią podstawową i trzema przewrotami. Dlaczego tak? Dlatego, że jest więcej dźwięków składowych. Przyjrzyjmy się zatem akordowi C7 bez przewrotu:

Akord składa się z dźwięków C, E, G, B. Jest to postać zasadnicza. Jeżeli przeniesiemy najniższy dźwięk o oktawę wyżej, czyli na koniec, otrzymamy następujący akord:

Taki akord nazywamy pierwszym przewrotem akordu C7, lub inaczej, akordem C7 w pierszym przewrocie. Jeżeli jeszcze raz wykonamy operację przeniesienia najniższego dźwięku otrzymamy następujący układ:

Jest to akordd septymowy w drugim przewrocie. W celu pełnego przedstawienia problemu zobaczmy jeszcze na akord C7 w trzecim przewrocie:

Sposoby oznaczania przewrotów

Bardziej wnikliwi czytelnicy zapewne zauważyli już, że na ilustracjach przewroty akordów oznaczane są nieco inaczej niż zasadnicze, podstawowe postacie. Przewroty akordów oznacza się poprzez podanie akordu podstawowego, a następnie podaniu po ukośniku dźwięku, który jest najniższym spośród wszystkich z akordu. Przypuśćmy, że mamy do czynienia z akordem C w pierwszym przewrocie (patrz początek artykułu). Składa się on z następujących dźwięków, podanych od najniższego do najwyższego: E, G, C. Jak się to oznacza? Podstawową formą jest akord C, a najniższym dźwiękiem E. Piszemy zatem podstawowa_forma/najniższy_dźwięk. W tym przypadku będzie to zatem C/E. Jeżeli najniższym dźwiękiem jest G to napiszemy C/G.

Co robimy w przypadku akordów septymowych? Postępujemy tak samo. Pierwszy przewrót C7 składający się z dźwięków E, G, B, C będzie miał nazwę C7/E, drugi przewrót to C7/G, trzeci to C7/B.

Jako ćwiczenie polecam utworzenie sobie przewrotów z kliku akordów septymowych, powiedzmy D7, G7, czy Fis7.

Warto wiedzieć, że zapis ukośnikowy dość często stosuje się do zwykłego oznaczenia linii basu, czyli najniższego dźwięku. W takim zapisie pojawiają się jednak drobne nieścisłości. Weźmy dla przykładu zapis C/D. Interpretując taki zapis mamy najczęściej do czynienia z akordem Csus2/D czyli dźwięki D, G i C, ale może to też oznaczać akord z dźwiękami D, C, E, G, czyli czterodźięk (zobacz też Akord Csus2 i C2 - kontrowersje wokół oznaczeń). Podobnie G/Fis może być równoważne z oznaczeniem G7+/Fis.

Przewroty na gitarze

Przewroty na gitarze tworzy się podobnie. Różnica polega na tym, że nie zawsze można zapewnić odpowiednią kolejność dźwięków. Najbardziej istotne dla gitarzysty jest najczęściej to, aby zgadzał się najniższy dźwięki. Oznacza to, że najniższym dźwiękiem uderzanym na gitarze powinien być dźwięk po ukośniku, jeżeli gramy przewrót, lub dźwięk prymy, jeżeli gramy postać podstawową akordu. Przyjrzyjmy się najpopularniejszemu chyba sposobowi łapania akordu C.

Zastanówmy się, co się stanie, gdy uderzymy wszystkie struny. W takim przypadku najniższym odgrywanym dźwiękiem będzie E (najgrubsza pusta struna to dźwięk E). Wniosek: w rzeczywistości zagramy akord C/E, czyli pierszy przewrót akordu C.

Przyjrzyjmy się teraz innemu sposobowi łapania akordu C:

Tym razem najniższym dźwiękiem (o ile uderzamy wszystkie struny) jest dźwięk G (struna E przyciśnięta na trzecim progu). Mamy więc do czynienia z drugim przewrotem akordu C, czyli C/G. Jak zatem zagrać akord C w postaci zasadniczej, bez przewrotu? Nie należy uderzać najgrubszej struny. Na schematach jest to często oznaczane za pomocą krzyżyka, tak jak poniżej:

Są oczywiście inne sposoby oznaczeń, ale najlepiej nauczyć się zasady tworzenia tego typu akordów i samemu wyszukiwać dźwięk basu.

Jeżeli ktoś nie zna rozkładu dźwięków na gryfie gitary, niech zajrzy do następującego artykułu: Rozkład dźwięków na gryfie gitary. Pamiętać trzeba też o tym, że basu, czyli najniższego dźwięku szuka się niejako od końca, czyli od najgrubszej struny E idąc w kierunku dźwięków wyższych.